રાહુલ ગાંધીનો ભારત જોડો ગુજરાતમાંથી પસાર થઈ રહ્યો છે. આ દરમિયાન પીએમ મોદીએ નર્મદા બચાવો આંદોલનની સંસ્થાપક મેધા પાટકરની સામેલગીરીને લઈને કોંગ્રેસ પર આકરા પ્રહારો કર્યા છે.
હાલમાં કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીની ભારત જોડો યાત્રા ગુજરાતમાંથી પસાર થઈ રહી છે. અહીં આગામી મહિને વિધાનસભાની ચૂંટણી માટે મતદાન થવાનું છે. આ યાત્રામાં આમ આદમી પાર્ટીના સભ્ય કાર્યકર્તા મેધા પાટકરની ભાગીદારીથી કોંગ્રેસ પર ભાજપ તરફથી આકરા પ્રહારો થયા છે. હકીકતમાં, મેધા પાટકર નર્મદા બચાવો આંદોલનમાં મહત્વની ભૂમિકામાં હતા અને આ પ્રોજેક્ટને લઈને તેમની પીએમ મોદી સાથે જૂની દુશ્મની છે. આ જ કારણ છે કે માત્ર બીજેપી નેતાઓ જ નહીં પરંતુ પીએમ મોદીએ પણ તેના પર કટાક્ષ કર્યો છે.
PMનો ટોણો ‘તે બહેનના ખભા પર હાથ મૂકીને’
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ સોમવારે (21 નવેમ્બર) એક રેલીમાં કોંગ્રેસ અને મેધા પાટકર પર આડકતરી રીતે નિશાન સાધ્યું હતું. રેલીમાં પીએમ મોદીએ કહ્યું કે, આજે સુરેન્દ્રનગર જિલ્લામાં નર્મદા માતાને યાદ કરવાનું સરળ છે. હું નર્મદા યોજના માટે ઘણી વખત સુરેન્દ્રનગર આવીશ કારણ કે સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાને સૌથી વધુ ફાયદો થશે. પરંતુ દેશવાસીઓએ જેમને પદ પરથી હટાવ્યા છે તેમના વિશે વિચારો. આવા લોકો હવે ઓફિસ માટે મુસાફરી કરી રહ્યા છે.” નોંધપાત્ર વાત એ છે કે, પીએમે તેમના ગૃહ રાજ્ય ગુજરાતમાં વિધાનસભા ચૂંટણીના પ્રચાર દરમિયાન ધોરાજીની રેલીમાં કોંગ્રેસ પર આવા જ પ્રહારો કર્યા હતા.
PM એ રવિવાર, 20 નવેમ્બરના રોજ ગુજરાતની ધોરાજી રેલીમાં રાહુલ ગાંધીનું નામ લીધું ન હતું, પરંતુ તેઓ તેમના નિશાને હતા. પીએમએ પોતાની વાત એવી રીતે શરૂ કરી કે તમે અખબારોમાં કોંગ્રેસના નેતાની તસવીર નર્મદા પ્રોજેક્ટનો વિરોધ કરી રહેલા લોકો સાથે જોઈ હશે.
તેમણે કહ્યું, “જે લોકોએ નર્મદા પ્રોજેક્ટને અવરોધ્યો તેના વિશે વિચારો, કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રમાં આપણા લોકો માટે પીવાના પાણીનો એકમાત્ર સ્ત્રોત નર્મદા હતી. ત્રણ દાયકા સુધી એ પાણી રોકવા માટે તેઓ કોર્ટમાં ગયા, આંદોલનો કર્યા. તેમણે ગુજરાતને બદનામ કરવામાં પણ કોઈ કસર છોડી નથી. પરિણામ એ આવ્યું કે વિશ્વ બેંક સહિત વિશ્વમાં કોઈ પણ ગુજરાતને ધિરાણ આપવા તૈયાર ન હતું. ગઈકાલે કોંગ્રેસના એક નેતા આંદોલનનું નેતૃત્વ કરનાર બહેનના ખભા પર હાથ રાખીને પદયાત્રાએ નીકળ્યા હતા.
પીએમે વધુમાં કહ્યું કે, “તમારે તેમને સવાલ કરવો જોઈએ કે તેઓ કયા આધારે તમને તમારા માટે મત આપવા માટે કહી રહ્યા છે.” પીએમ મોદીએ એમ પણ કહ્યું કે આ બતાવે છે કે આ લોકો માત્ર ગુજરાતને બરબાદ કરવાની દિશામાં પગલું ભરી રહ્યા છે. લોકોએ કોંગ્રેસને સવાલ કરવાની જરૂર છે કે તે ગુજરાતને વિનાશ તરફ ધકેલી રહેલા લોકો સાથે શા માટે સમાધાન કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
‘પાટકર એક શહેરી નક્સલ’
ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન ભૂપેન્દ્ર પટેલે પાટકર માટે અર્બન નક્સલ શબ્દનો સીધો ઉપયોગ કરતાં પણ ખચકાયા ન હતા. સીએમ પટેલે કહ્યું, “આપણે યાદ રાખવું જોઈએ કે એવા લોકો કોણ હતા જેમણે લગભગ 5 દાયકા સુધી કચ્છને નર્મદાના પાણીથી દૂર રાખ્યું.
પટેલે કહ્યું, ‘આપણે બધા જાણીએ છીએ કે તે શહેરી નક્સલીઓ કોણ હતા જેમણે નર્મદા ડેમ પ્રોજેક્ટનો વિરોધ કર્યો હતો. મેધા પાટકર તે શહેરી નક્સલવાદીઓમાંના એક હતા. આપણે બધા જાણીએ છીએ કે આ લોકો કઈ રાજકીય પાર્ટીના છે.” ભાજપના નેતાઓએ તો ત્યાં સુધી કહ્યું છે કે કોંગ્રેસની ભારત જોડો યાત્રામાં મેધા પાટકરનો ભાગ લેવો એ કોંગ્રેસ ગુજરાત સામે ઉભી થવા સમાન છે.
जब आप समाज के लिए कुछ करते हैं, तो समाज कल्याण में लगे लोग खुद ही आपसे जुड़ते हैं … ‘भारत जोड़ो यात्रा’ में सामाजिक कार्यकर्ता मेधा पाटकर ने की शिरकत।#BharatJodoYatra pic.twitter.com/zkUsab9R8x
— Bharat Jodo (@bharatjodo) November 17, 2022
બીજી તરફ ભાજપના અનેક નેતાઓએ ગુજરાતના વિરોધમાં કોંગ્રેસનું આ પગલું ભર્યું છે. આ પહેલા કેન્દ્રીય મંત્રી અનુરાગ સિંહ ઠાકુર, પાર્ટીના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ જેપી નડ્ડા અને પુરુષોત્તમ રૂપાલાએ આ મુદ્દે કોંગ્રેસને આડે હાથ લીધી છે.
કોણ છે મેધા પાટકર?
1 ડિસેમ્બર 1954ના રોજ બોમ્બે (હવે મુંબઈ)માં જન્મેલા મેધા પાટકર પ્રખ્યાત સામાજિક કાર્યકર્તા છે. તેમના પિતા બસંત ખાનોલકર સ્વતંત્રતા સેનાની અને ટ્રેડ યુનિયનના નેતા હતા, જ્યારે તેમની માતા ઈન્દુમતી ખાનોલકર પોસ્ટ અને ટેલિગ્રાફ વિભાગમાં રાજપત્રિત અધિકારી હતા. તેમના ભાઈ મહેશ ખાનોલકર આર્કિટેક્ટ છે.
તેમણે ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સોશિયલ સાયન્સમાંથી સામાજિક કાર્યમાં એમએ કર્યું. પાટકર આદિવાસીઓ, દલિતો, ખેડૂતો, મજૂરો અને મહિલાઓને લગતા મુદ્દાઓને લઈને ખૂબ જ ગંભીર છે. આના પર તેણે ઘણું કામ પણ કર્યું છે. ખાસ કરીને દેશ અને દુનિયામાં તેઓ નર્મદા બચાવો આંદોલન એટલે કે એનબીએના સ્થાપક સભ્ય તરીકે ઓળખાય છે.
1990 ના દાયકામાં, NBA અને પાટકરને સરદાર સરોવર ડેમ (SSD) ની ખુલ્લેઆમ ટીકા કરવા માટે માત્ર દેશમાં જ નહીં પરંતુ વિદેશમાં પણ માન્યતા મળી. ત્યારે મધ્યપ્રદેશ અને ગુજરાતમાંથી વહેતી નર્મદા નદી પર આ ડેમ બનાવવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી.
મેધાનું માનવું હતું કે આ બંધના નિર્માણથી હજારો આદિવાસીઓને નુકસાન થશે. આદિવાસીઓના રહેઠાણ છીનવી લેવામાં આવશે, તેમને વિસ્થાપિત કરવા પડશે. ખેડૂતો પણ પાયમાલ થશે. આ લોકોને ન્યાય અને વળતર આપવા અને એનબીએ માટે પૂરો સમય ફાળવવા માટે, તેણે વચ્ચે પીએચડી છોડી દીધી. આ ચળવળ દરમિયાન તેમને પ્રશંસા મળી તો તેમને ટીકાનો પણ સામનો કરવો પડ્યો. તેની સામે કોર્ટમાં પણ કેસ ચાલ્યા હતા.
મેધા પાટકર અને ભાજપનો જુનો ઝઘડો
એનબીએના કારણે પાટકરે વારંવાર વિરોધ પ્રદર્શનનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. SSD પ્રોજેક્ટને કારણે વિસ્થાપિત થયેલા લોકોને વળતરની માંગણી સાથે, તેણીએ પ્રોજેક્ટને રોકવાની માંગ સાથે ઘણા દિવસો સુધી ભૂખ હડતાળ પણ કરી. વર્ષ 2000માં સુપ્રીમ કોર્ટે આ પ્રોજેક્ટને ચાલુ રાખવાનો આદેશ આપ્યો હતો. પરંતુ પાટકરે આવા મુદ્દાઓ પર કામ કરવાનું બંધ ન કર્યું.
2002ના ગુજરાત રમખાણો બાદ અમદાવાદના ગાંધી આશ્રમમાં શાંતિ સભા દરમિયાન પાટકર પર હુમલો થયો હતો. આ કેસમાં ફોજદારી ફરિયાદમાં અમદાવાદ શહેર ભાજપ એકમના તત્કાલિન પ્રમુખ સહિત બેના નામ છે.
